Siodło Stefana Czarnieckiego
Lekkie siodło zgodnie z tradycją należące do jednego z najwybitniejszych wodzów doby "Potopu" - Stefana Czarnieckiego, który buławę hetmańską polną koronną otrzymał tuż przed swoją śmiercią w 1665 roku. W świadomości Polaków funkcjonuje jako hetman, pogromca Szwedów oraz postać z hymnu narodowego, który dla ojczyzny ratowania wróciła się przez morze (słowa hymnu nawiązują do wyprawy duńskiej Stefana Czarnieckiego z lat 1658 - 1659). Siodło przeszło z rąk rodziny Czarnieckich na Sapiehów, a następnie przekazane rodzinie Bechowców, od 1920 roku w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego.
Stefan Czarniecki urodził się w 1599 roku w Czarny. Dość szybko rozpoczął karierę wojskową pod okiem swojego brata. Z całą pewnością brał udział w wojnie polsko- szwedzkie toczonej w latach 1626 - 1629, ale służył wówczas tylko jako towarzysz. Po skończonej wojnie zaciągnął się do armii cesarskiej, w której służył w latach 1629 - 1632. Następnie został ściągnięty do Polski przez króla Władysława IV Wazę. Podczas wojny z Moskwą w latach 1632 -1634 otrzymał nominację na porucznika. Kolejny awans przyszedł dopiero w 1644 roku, kiedy został pułkownikiem. W tym samym roku walczył przeciw Tatarom pod Ochmatowem. Podczas powstania kozackiego w 1648 roku dostał się do niewoliło bitwie nad Żółtymi Wodami. Odzyskał wolność dopiero po układach zborowskich w 1649 roku. Brał udział w wyprawie 1651 roku i to jego zadnie przeważyło podczas narady, w wyniku czego armia koronna pomaszerowała pod Beresteczko, gdzie stoczono bitwę z wojskami kozacko - tatarskimi. Następną wyprawę odbył w 1653 roku na bracławszczyznę, miał tam brać udział w rozmowach z kozakami. Następnie brał udział w wyprawie żwanieckiej, gdzie ułatwił znacznie rozmowy z chanem tatarskim dzięki swoim znajomościom. W 1654 roku otrzymał nominację na oboźnego koronnego, a w 1655 roku brał udział w nierozstrzygniętej bitwie z Tatarami pod Ochmatowem. Od maja 1655 roku piastował urząd kasztelana kijowskiego. Podczas najazdu szwedzkiego w 1655 roku dowodził obroną Krakowa przez trzy tygodnie do momentu kapitulacji. Następnie udał się na Śląsk, a od 1656 roku jako regimentarz królewski prowadził wojnę szarpaną przeciw Szwedom. Brał udział we wszystkich ważniejszych kampaniach przeciw Szwedom w latach 1658 - 1660, aż do zawarcia pokoju w Oliwie w 1660 roku. Następnie w tymże roku skierowany na Litwę w celu wspomożenia hetmana Pawła Jana Sapiehy w walce z Rosjanami. Dzięki niemu odniesiono zwycięstwo pod Płonką nad armią Jerzego Chowańskiego, a następnie stoczono nierozstrzygniętą bitwę nad rzeką Basią z wojskami Dołgorukiego. Ostatnią swoja wyprawę odbył w 1664 roku, a w 1665 roku otrzymał stanowisko hetmana polnego podczas rokoszy. W kilka tygodni później zmarł.
Stelaż siodła wykonany z drzewa brzozowego, przy czym łeki i końce ławek obito srebrną blachą, którą pozłocono ozdabiając w rytowane motywy roślinne, a także dodatkowo medalionami i rozetami. Przedni łęk profilowany, wysoki, tylni zaś bardziej płaski. Siedzisko (miejsce pomiędzy łękami) pokryte aksamitem w kolorze niebieskim haftowany srebrną nicią. Do siodła doczepiona para tybinek długości 19 cm i szerokości 30 cm (po jednej z każdej strony) wykonane z aksamitu i zdobione na wzór siedziska srebrną nicią. Od spodu do ławek za pomocą troków przywiązana jest druga para tybinek wykonanych ze skóry, malowanych farbą na styl orientalny. Przy łęku przednim zamocowana kapa na olstra pistoletowe wykonana również z niebieskiego aksamitu, zdobione motywami roślinnymi srebrną nicią. Mało prawdopodobne wydaje się to, żeby prezentowane siodło było kulbaką, gdyż nie posiada wysokich łęków, umożliwiających żołnierzowi walkę bronią sieczną.
Jarosław Godlewski
